Bóle somatyczne – objawy, leczenie

Ból utrudnia normalne funkcjonowanie. Gdy go odczuwamy, to chcemy możliwie najszybciej go ukoić – to jedna z podstawowych potrzeb każdego człowieka. Jednak ból może mieć różne przyczyny. W tym artykule omówimy bóle somatyczne – fizyczne dolegliwości, które nie są spowodowane zmianami chorobowymi.

Co to są bóle somatyczne?

Bóle somatyczne mają podłoże psychiczne. Mogą przyjmować różne formy. Do najczęstszych zaliczamy bóle głowy, brzucha, czy też kłucie w klatce piersiowej. Jednocześnie zaburzenia somatyczne mogą objawiać się w postaci nudności, zaparć, dzwonienia w uszach, czy nawet chronicznego zmęczenia.

Cechą charakterystyczną zaburzeń i bólów somatycznych nie jest charakter objawów, lecz brak podłoża medycznego. Osoby cierpiące np. na kłucie w klatce piersiowej, bóle brzucha lub głowy najpierw udają się do lekarza. Następnie przeprowadzają różne badania takie jak EKG, USG, czy też badania krwi. Gdy wyniki nie wskazują na żadne zmiany chorobowe, a pomimo to pacjent czuje ból, to możemy mówić o zaburzeniach somatycznych.

Zaburzenie somatyczne występuje, gdy osoba skarży się na ból lub inne dolegliwości fizyczne, pomimo że badania nie wykazują żadnych zmian chorobowych. Osoby cierpiące na zaburzenia somatyczne w nadmiernym stopniu skupiają się na symptomach i utożsamiają naturalne odczucia z objawami choroby. Kolejnym charakterystycznym zachowaniem jest sprawdzanie funkcjonowania ciała w poszukiwaniu zaburzeń i zmian chorobowych.

Bóle somatyczne przyczyny – jakie jest ich źródło?

Zaburzenia somatyczne mają podłoże psychologiczne. Nie można się nimi zarazić, a ich przyczyny mogą być różne. Do istotnych czynników, które zwiększają ryzyko wystąpienia bólów somatycznych, zaliczamy:

• Funkcjonowanie w środowisku, w którym występuje duża ilość czynników stresujących. Zwłaszcza jeśli osoba ma zwiększoną podatność na stres i nie potrafi sobie z nim radzić.
• Choroby psychiczne, w szczególności depresja i zaburzenia lękowe.
• Przeżycie silnych i traumatycznych wydarzeń np. wypadku samochodowego.
• Doświadczanie silnych emocji połączone z niekonstruktywnymi sposobami radzenia sobie z nimi np. tłumienie.
• Hipochondria – silny lęk związany ze swoim zdrowiem.
• Choroby fizyczne, ogólnoustrojowe – osoby chore mogą odczuwać bóle somatyczne niezwiązane z nimi.

DSM-5 do innych czynników ryzyka dla chronicznego przebiegu zaburzeń somatycznych zalicza także m.in. niski status ekonomiczny, zdarzenia traumatyczne w okresie dzieciństwa, nadmierną wrażliwość na ból.

Bóle somatyczne – leczenie psychiatryczne i psychoterapia

Proces leczenia zaburzeń somatycznych należy dostosować do indywidualnych potrzeb pacjenta. Najczęściej niezbędne jest wsparcie psychoterapeuty, który pomoże znaleźć przyczyny, a także opracuje skuteczne strategie radzenia sobie ze stresem i emocjami. W ramach procesu psychoterapeutycznego pacjent nauczy się obserwować sytuacje, które prowokują wystąpienie bólu somatycznego, co pozwoli opracować strategie zapobiegające ich pojawieniu.

Jednocześnie w niektórych przypadkach niezbędne może okazać się wsparcie psychiatry. Dotyczy to zwłaszcza osób, u których bóle somatyczne występują w parze z depresją lub zaburzeniami lękowymi. Środki przeciwlękowe lub przeciwdepresyjne mogą ułatwić proces terapeutyczny. Jednocześnie leczenie bólów somatycznych, podobnie jak innych zaburzeń psychicznych nigdy nie powinno ograniczać się do farmakoterapii. Kluczowe jest opracowanie nowych strategii i schematów działania.

W radzeniu sobie z zaburzeniami i bólami somatycznymi ulgę przynoszą także działania, które pomagają się odprężyć – relaksacja, medytacja, czy też joga.

Choroby somatyczne – dlaczego psychoterapia pomaga?

Zaburzenia somatyczne często są skutkiem przyjęcia niewłaściwych strategii radzenia sobie ze stresem, trudnymi emocjami. Ponadto osoby cierpiące na zaburzenia somatyczne często interpretują naturalne sygnały płynące z ciała jako symptomy chorobowe.

Praca z psychoterapeutą może obejmować np. przepracowanie trudnych wydarzeń z przeszłości – nie tylko okresu dorosłości, ale także dorastania, a nawet dzieciństwa. Elementem psychoterapii może być dotarcie do bólu psychicznego – prawdziwego źródła cierpienia – i opracowanie nowych strategii radzenia sobie z trudnymi emocjami, nadmiernym stresem, a nawet nowych reakcji na bodźce pochodzące z ciała. Przyczyną bólu somatycznego może być nadinterpretacja naturalnych odczuć, więc stworzenie konstruktywnych reakcji zmniejsza jego częstotliwość i intensywność.