Czy choroby psychiczne są dziedziczne?

Dziedziczenie chorób psychicznych, zaburzeń psychicznych, zaburzeń neurorozwojowych, to temat, który budzi wiele pytań. Czy osoby z ADHD lub schizofrenią mogą przekazać swoim dzieciom te zaburzenia podobnie jak np. osoby cierpiące na mukowiscydozę? A może w rozwoju chorób psychicznych większe znaczenie ma środowisko, w którym dorastamy? Zanim odpowiemy na te pytania, warto wyjaśnić, czym są choroby dziedziczne.

Dziedziczenie chorób psychicznych – o czym warto pamiętać?

Choroby dziedziczne są to zmiany spowodowane mutacją DNA przenoszoną z rodziców na dzieci. Kluczowy jest tu fakt przenoszenia, ponieważ mutacje genów mogą następować także np. na skutek czynników środowiskowych, takich jak promieniowanie.

Do takich chorób zaliczamy m.in. mukowiscydozę, albinizm, zespół Downa – są one związane z mutacjami konkretnych chromosomów. Tylko osoby, które odziedziczyły określony zestaw genów, zachorują.

Zaburzenia psychiczne nie są dziedziczone na tym poziomie. Aktualne badania nie wskazują na to, żeby konkretne mutacje poszczególnych genów odpowiadały za choroby psychiczne. Czy to oznacza, że zaburzenia nie są w żaden sposób dziedziczne?

Czy choroby psychiczne są dziedziczne?

Mimo że zaburzenia psychiczne nie są związane z konkretnymi genami, to uwarunkowania genetyczne i środowiskowe mogą tworzyć warunki sprzyjające rozwojowi chorób psychicznych. To z kolei prowadzi do tego, że niektóre zaburzenia będą częściej występowały u osób, które mają konkretne zestawy genów.

Wiele trudności psychicznych ma silne podstawy genetyczne, choć nie są one determinowane przez pojedyncze geny, a raczej przez złożone interakcje wielu genów. Jednym z przykładów jest autyzm, w przypadku którego odnaleziono ponad 200 genów powiązanych z tym zaburzeniem neurorozwojowym.

W przypadku zaburzeń psychicznych istotny jest nie tylko wpływ genów, ale także czynniki środowiskowe, takie jak trauma w dzieciństwie, wystawienie na silne bodźce stresowe. Warto również zauważyć, że genetyczne podstawy zaburzeń psychicznych często są wspólne dla różnych rodzajów zaburzeń, np. istnieje znaczne nakładanie się ryzyka genetycznego między takimi zaburzeniami jak ADHD, zaburzenia ze spektrum autyzmu, zaburzenia dwubiegunowe, depresja i schizofrenia.

Jakie choroby psychiczne są dziedziczne?

Saloni Dattani wraz z zespołem opublikował w lutym 2023 roku pracę, w której powołał się na dane z Danii. Schizofrenia jest dziedziczona na poziomie nawet 67%.

Niemal tak samo dużym współczynnikiem cechuje się choroba afektywna dwubiegunowa, bo wskaźnik dziedziczenia wynosi aż 64%. Natomiast dziedziczność depresji została oszacowana na poziomie 32%. Może to sugerować, że w przypadku tej choroby większe znaczenie odgrywają czynniki środowiskowe.

Z kolei w przypadku ADHD ryzyko wystąpienia jest nawet 9-krotnie większe, gdy osoby w pierwszej linii dziedziczenia (np. rodzice) borykają się z tym zaburzeniem. Natomiast wskaźnik dziedziczności ChADu (choroba afektywna dwubiegunowa) sięga nawet 75%, gdy cierpiała na nią dwójka rodziców.

Dziedziczenie chorób psychicznych a terapia

Jednym z elementów skutecznej terapii jest dokładna diagnoza – pozwala przygotować plan działania dostosowany do potrzeb danej osoby. W trakcie wywiadu diagnostycznego terapeuta może pytać m.in. o dzieciństwo, czy też zaburzenia i choroby psychiczne rodziców i rodzeństwa. Dokładne zrozumienie wpływu środowiska pozwoli lepiej zrozumieć istotę problemu oraz opracować strategię pomocy.

Czy odziedziczone zaburzenia psychiczne można wyleczyć? Wiele zależy od ich charakteru. Istnieją choroby, które można wyleczyć i wrócić do tzw. normalnego funkcjonowania. Do tej kategorii zaliczana jest m.in. depresja.

Jednak wiele zaburzeń, takich jak schizofrenia, ChAD, ADHD są nieuleczalne. Psychoterapia skupia się na opracowaniu strategii, które ułatwiają codzienne funkcjonowanie. Dzięki temu osoby z zaburzeniami przestają się zmuszać do niektórych aktywności i zaczynają działać w zgodzie ze sobą.