Psychoterapia lęku

Strach to naturalne uczucie człowieka, które pojawia się w reakcji na występowanie realnego zagrożenia. Strach motywuje organizm do podjęcia działań ochronnych “walki” lub “ucieczki”.  Natomiast lęk jest emocją wywołaną nie tyle realnym zdarzeniem, co wewnętrzną obawą danej osoby przed możliwym niebezpieczeństwem. Niekiedy intensywnie przeżywane lęki istotnie zaburzają codzienne funkcjonowanie człowieka. W takim przypadku warto skorzystać z integracyjnej psychoterapii lęku np. w Ośrodku Psychoterapii Podróż.

Dla kogo zalecana jest psychoterapia lęku?

Większość ludzi kojarzy zaburzenia lękowe głównie z fobiami, czyli intensywnym lękiem przed określonymi sytuacjami, zjawiskami lub przedmiotami. Jednakże w grupie zaburzeń lękowych istnieją również takie, w których lęk przeżywany jest niemal nieustannie i skutecznie utrudnia człowiekowi normalne funkcjonowanie.

Do najczęstszych zaburzeń lękowych leczonych w terapii lęku należą: ataki paniki (występujące samoistnie lub stanowiące jeden z symptomów innych schorzeń), lęk uogólniony, zespół lęku uogólnionego z napadami paniki, mieszane zaburzenia lękowo-depresyjne, wspomniane wcześniej fobie (głównie fobia społeczna i agorafobia – lęk przed przebywaniem w otwartej przestrzeni) oraz zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne.

Na czym polega psychoterapia lęku?

Podczas procesu terapeutycznego skoncentrowanego na leczeniu zaburzeń lękowych kluczowe znaczenie ma pomoc pacjentowi w zrozumieniu mechanizmu lęku, jaki występuje w jego przypadku. Dzieje się to poprzez dogłębną analizę: sytuacji, w których lub na myśl których reaguje on lękiem; własnych przekonań i sposobów przeżywania, które mogą osłabiać lub wzmacniać niepokój; jak również samych zachowań, jakie pacjent stosuje w celu poradzenia sobie z lękiem (np. unikanie, sięganie po używki, agresja i inne).

Podczas psychoterapii leku wykorzystuje się różne strategie. Terapeuta między innymi edukuje pacjenta w zakresie poszukiwania rozwiązań wyjścia z niebezpiecznej sytuacji, jeśli lęki są w pełni uzasadnione (np. wobec osoby stosowana jest przemoc). Natomiast kiedy mamy do czynienia z irracjonalnymi obawami, to terapeuta zapewnia pacjentowi akceptację i wsparcie emocjonalne. Jednocześnie pomaga mu wykształcić lub rozwinąć umiejętności radzenia sobie z lękami w sposób konstruktywny.

Niebagatelne znaczenie dla psychoterapii lęku ma to, że osoby charakteryzujące się skłonnością do intensywnego przeżywania niepokoju często mają nieadekwatne, zaniżone poczucie własnej wartości i nie znają własnych atutów. To z kolei wiąże się z trudnościami w podejmowaniu decyzji i przejmowaniu za nie odpowiedzialności. Te osoby niejako nie zdają sobie sprawy z wpływu, jaki mają na własne życie i dotykające ich sytuacje. Z tego względu istotnym aspektem pracy w trakcie psychoterapii lęku jest wzmocnienie “Ja” pacjenta, czyli obrazu własnej osoby i zwiększenie świadomości jego mocnych stron.   

Czego można się spodziewać w trakcie psychoterapii lęku?

Podczas psychoterapii lęku w pierwszej kolejności następuje rozpoczęcie pracy nad zmianą nieefektywnych, a czasem nawet dysfunkcyjnych sposobów radzenia sobie z niepokojem przez pacjenta takich jak zaburzenia odżywiania, nałogi, samookaleczenia, zachowania agresywne czy kompulsyjne (jeśli oczywiście takie strategie występują).

Na pierwszych spotkaniach terapeuta zajmuje się również zmniejszeniem intensywności i częstotliwości najbardziej dokuczliwych dla pacjenta objawów. W tym celu stosowane są zazwyczaj techniki poznawczo – behawioralne (nauka rozpoznawania sytuacji realnie zagrażających, a stanowiących normę), psychoedukacja jak również ćwiczenia relaksacyjne i oddechowe, które pacjent może stosować na co dzień.

W dalszym etapie psychoterapii lęku, terapeuta wraz z pacjentem poszukuje źródeł jego obaw, ponieważ nadrzędnym celem tego rodzaju terapii jest dotarcie do podłoża niepokoju pacjenta. Gdy myślimy o przyczynie powstawania różnych obaw, to najczęściej kojarzą nam się z tym jakieś traumatyczne doświadczenia takie jak przemoc czy też inne sytuacje zagrażające życiu lub zdrowiu np. wypadek komunikacyjny. Jednakże źródłami lęku są także wykształcone w toku życia przekonania (przykładowo o własnej niskiej wartości), nierozwiązane konflikty, przekazy rodzinne, bądź ściśle określone role społeczne, którym dana osoba nie jest w stanie sprostać.

Na psychoterapii lęku po ustaleniu pochodzenia niepokoju, pacjent wraz z terapeutą odreagowuje i przepracowuje doznane zranienia, przebyte traumy, a także przekonania mające niekorzystny wpływ na jego codzienne funkcjonowanie. Uczy się również rozpoznawać, które sytuacje rzeczywiście stanowią dla niego zagrożenie, a które są zwyczajne, lecz on sam nadał im wcześniej znaczenie niebezpiecznych. W tym celu stosowane są różne techniki np. wyobrażeniowe powiązane z relaksacją.

Pacjent w trakcie psychoterapii lęku uczy się również technik samouspokajania, akceptacji własnej osoby i opiekowania się sobą w sytuacjach trudnych, a także asertywnej komunikacji (szczególnie w przypadku fobii społecznej) oraz podejmowania działań zmierzających do realizacji wyznawanych przez siebie wartości.