STYLE PRZYWIĄZANIA WEDŁUG BOWLBY

Okazuje się nawet, iż więź z nimi ma szczególny wpływ na późniejsze kontakty interpersonalne. Kwestię tą dobrze ilustrują style przywiązania Bowlby’ego.

Czym są typy przywiązania? Jaki mają wpływ na dorosłe życie człowieka? Więcej na ten temat dowiecie się w poniższym artykule.

Czym są style przywiązania?

Style przywiązania Bowlby’ego określane są jako stopnie poczucia bezpieczeństwa i zaufania przejawiane w związkach interpersonalnych. Co ciekawe typy przywiązania kształtowane są już w okresie niemowlęctwa, poprzez tworzenie się więzi między dzieckiem, a tzw. figurą przywiązania, czyli osobą, z którą maluch ma częste kontakty i która stanowi dla niego bogate źródło stymulacji sensorycznej – zazwyczaj jest to matka.

Zachowania głównego opiekuna/figury przywiązania, jego obecność i okazywana przez niego bliskość ma znaczący wpływ na całokształt rozwoju zarówno psychicznego jak i fizycznego dziecka. Zgodnie z psychospołeczną koncepcją rozwoju E. Eriksona w trakcie okresu od narodzin do pierwszego roku życia u dziecka może się wykształcić fundamentalne poczucie ufności do własnej osoby, innych i świata. Jednakże możliwe jest również powstanie względnie stałego poczucia nieufności do siebie i otoczenia. Wszystko zależy od aktywności dorosłych, którzy w tym czasie sprawują opiekę nad dzieckiem, a którzy mogą nawet nie zdawać sobie sprawy z tego jak ogromne znaczenie ma ich zachowanie.

John Bowlby w swojej teorii przywiązania wyróżnił 4 etapy tworzenia się typów przywiązania:

1. W pierwszej fazie (od urodzenia do ok. 8/12 tygodnia życia) dziecko nie rozróżnia osób znanych i obcych. Jego zachowanie jest podobne wobec wszystkich osób z otoczenia.
2. Faza druga (trwająca od 2/3 do 6/9 miesiąca) jest okresem, w którym niemowlę przyjaźnie odnosi się do wszystkich, jednak powoli coraz bardziej zaczyna odróżniać opiekunów od innych osób. Końcem tej fazy jest pojawienie się lęku przed nieznajomymi.
3. W fazie trzeciej (od 6/9 miesiąca do końca 2 roku życia) dziecko w toku rozwoju uczy się nowych zachowań przywiązaniowych, czyli takich które służą utrzymywaniu bliskości z głównym opiekunem. To właśnie wtedy kształtują się wzorce przywiązania z opiekunem.
4. W czwartej fazie, która rozpoczyna się w 3 roku życia, dziecko zaczyna uwzględniać nie tylko zachowania opiekuna, ale też jego plany i intencje. Zaczyna też bardziej rozumieć świat społeczny i pojmować jego złożoność.

Warto zauważyć, iż styl przywiązania skonsolidowany już we wczesnym dzieciństwie ma wpływ na funkcjonowanie człowieka w życiu dorosłym, a właściwie przez całe dalsze życie. Szczególnie w obrębie budowania więzi z innymi osobami, w tym również angażowania się w związki romantyczne. Stanowi swego rodzaju matrycę, według której budowane są przyszłe relacje międzyludzkie. Niemniej, da się zmienić własny typ przywiązania, chociaż wymaga to wiele pracy oraz długotrwałych, bliskich kontaktów interpersonalnych stanowiących korekcyjne doświadczenia.

Współpracowniczka Bowlby’ego, a zarazem kontynuatorka teorii przywiązania – Mary Ainsworth wyróżniła trzy style przywiązania: bezpieczny, unikający i lękowo-ambiwalentny. Czym się charakteryzują?

Jak wygląda bezpieczny styl przywiązania?

Bezpieczny typ przywiązania kształtuje się u dziecka, kiedy matka (lub inny opiekun stanowiący figurę przywiązania) jest osobą stabilną, zdolną do okazywania bliskości, jej reakcje są dla dziecka przewidywalne, a ona zauważa i właściwie odpowiada na jego potrzeby, dostarcza mu odpowiednią ilość stymulacji i wsparcia emocjonalnego.

Dziecko charakteryzujące się bezpiecznym stylem przywiązania po krótkiej rozłące z matką/figurą przywiązania lub w sytuacji zagrożenia poszukuje z nią kontaktu, daje się pocieszyć i uspokoić po czym wraca do zabawy. Czuje się bezpiecznie, kiedy matka jest w pobliżu, dlatego pozwala sobie na eksplorowanie otoczenia i w jej obecności ma przyjazny stosunek do nieznanych osób. Znosi rozstania, a po powrocie mamy, radośnie ją wita.

Czym charakteryzuje się styl lękowo-ambiwalentny?

W wielkim skrócie styl lękowo-ambiwalentny powstaje na skutek psychologicznej niedostępności matki (lub innej osoby stanowiącej figurę przywiązania). Owa niedostępność przejawia się m.in.: nie dostrzeganiem lub nie reagowaniem na potrzeby dziecka; niskim zaangażowaniem w nawiązanie i utrzymywanie kontaktu z dzieckiem; przejawianiem nieadekwatnych do danej sytuacji zachowań (np. reagowanie złością na przejawy lęku u dziecka) oraz brakiem stałości w zachowaniu opiekuna (na tą samą sytuację reaguje inaczej w zależności od obecnego nastroju) – dziecko nie wie, czego może się spodziewać, nie ma zapewnionego poczucia bezpieczeństwa w relacji.

Dziecko przejawiające ambiwalentny styl przywiązania nie jest zainteresowane odkrywaniem otoczenia. Wykazuje też niepokój i brak zaufania wobec nieznanych sobie osób. Oprócz tego dość charakterystyczną cechą lękowo-ambiwalentnego stylu przywiązania jest duży niepokój dziecka w sytuacji rozstania z matką oraz co istotne, przeżywanie trudnych emocji nawet po powrocie opiekuna. Dziecko nie daje się uspokoić, może też okazywać złość z powodu pozostawienia.

Czym odznacza się unikowy styl przywiązania?

Dziecko o unikowym stylu przywiązania zazwyczaj odczuwa niewielki stres w sytuacji rozłąki z matką, a po jej powrocie zachowuje dystans i unika z nią kontaktu. W codziennych sytuacjach maluch nie opiera się przed interakcjami z nią, ale też sam nie wykazuje chęci do kontaktu. Zdarza się nawet, iż reaguje w sposób bardziej przyjazny na obce osoby niż na swojego opiekuna, którego potrafi ignorować.

Unikowy styl przywiązania kształtuje się u dziecka w odpowiedzi na negatywne nastawienie matki (bądź innej osoby stanowiącej figurę przywiązania) wobec niego. Może ona nie czerpać satysfakcji z interakcji z dzieckiem, być bardzo skupiona na sobie, a obojętna wobec jego potrzeb. Warto pamiętać, że taka sytuacja często nie jest wyborem matki, która być może zmaga się z chorobą lub z innych powodów nie jest w stanie zaspokajać potrzeb emocjonalnych dziecka.

Jednakże zdarzają się też przypadki zbyt dużych wymagań stawianych dziecku przez opiekuna, który dodatkowo surowo egzekwuje ich wypełnianie. Taka postawa dorosłego również sprzyja powstawaniu unikowego stylu przywiązania.

Jak style przywiązania Bowlby’ego wpływają na dorosłe życie człowieka?

Ukształtowane w dzieciństwie style przywiązania Bowlby’ego towarzyszą nam w dalszym życiu. W okresie dorastania mają wpływ na tworzenie więzi i budowanie przyjaźni z rówieśnikami. Natomiast w czasie dorosłości miejsce poprzedniej figury przywiązania zajmuje nowa, najważniejsza dla nas osoba – partner lub partnerka.

Ludzie bardzo często przejawiają styl przywiązania z dzieciństwa w związku romantycznym. Oczywiście, wraz z wiekiem charakterystyka typów przywiązania ulega zmianom. I tak oto:

Osoby o bezpiecznym stylu przywiązania zwykle:

• mają duży stopień zaufania do ludzi,
• nie obawiają się odrzucenia czy samotności w sposób przesadny,
• nie szukają akceptacji za wszelką cenę,
• dostrzegają potrzeby partnera,
• potrafią rozpoznać i regulować swoje emocje,
• umieją wyznaczać własne granice,
• troszczą się zarówno o partnera jak i o własną osobę,
• akceptują zachowania partnera prowadzące do bliskości, a także czerpią z niej satysfakcję.

Osoby z lękowo-ambiwalentnym stylem przywiązania często:

• przejawiają silny niepokój o trwałość związku,
• przesadnie obawiają się odrzucenia lub utraty bliskiej osoby,
• chcą mieć kontrolę nad partnerem w celu zapewnienia sobie poczucia bezpieczeństwa,
• nie akceptują siebie i szukają akceptacji ze strony partnera relacji,
• chcą maksymalnie połączyć się z drugą połówką (stworzyć jedność) nie szanując przy tym granic drugiej osoby,
• mogą przejawiać nadmierną zazdrość,
• mają problemy z kontrolowaniem własnych emocji i przejawiają zachowania impulsywne,
• mają skłonności do porównywania się z innymi np. poprzednimi partnerami swojego partnera.

Z kolei osoby o unikowym stylu przywiązania na ogół:

• są nieufni wobec ludzi,
• przejawiają niechęć do angażowania się w związek,
• z obawy przed odrzuceniem starają się nie okazywać przeżywanych emocji,
• stronią od intymności i wzajemnej bliskości,
• preferują związki niezobowiązujące (pozbawione deklaracji),
• kreują siebie jako osoby silne i niezależne (ukrywając swoje słabości),
• w stałych relacjach przejawiają nadmierną potrzebę kontroli i sztywność zachowań,
• mają tendencję do zachowań impulsywnych.

Jaki wpływ mają style przywiązania Bowlby’ego na związki romantyczne?

Czytając powyższe opisy przejawów poszczególnych stylów przywiązania w życiu dorosłym można pokusić się o wniosek, iż najbardziej satysfakcjonujące i najzdrowsze relacje tworzą osoby o bezpiecznym stylu przywiązania. Badania naukowe potwierdzają, iż im bardziej partnerzy relacji są przywiązani do siebie w sposób bezpieczny, tym bardziej pozytywnie odbierają swój związek. Czerpią większą satysfakcję z bycia razem, radziej się kłócą, co może wynikać także z tego, że potrafią wysłuchać siebie nawzajem, wyjaśniać powstałe nieporozumienia, dzielić swoimi emocjami i rozmawiać nie tylko o codziennych sprawach, ale też na intymne tematy.

Z kolei osoby wykazujące w relacji romantycznej pozabezpieczne typy przywiązania (tj. styl lękowo-ambiwalentny lub unikowy) są znacząco mniej zadowoleni ze związku. Nie daje on im tak dużej satysfakcji, a w ich wzajemnej komunikacji brakuje szczerego i otwartego przekazywania sobie informacji. To zaś ułatwia powstawanie konfliktów, a jednocześnie utrudnia ich rozwiązywanie. 

Alabrudzińska, A., Bakiera, L. (2021). Dostępność rodziców w dzieciństwie a przywiązanie do partnera w związku intymnym. Człowiek i społeczeństwo, 51, 61-78.

Liberska, H., Suwalska, D. (2011). Styl przywiązania a relacje partnerskie we wczesnej dorosłości. Psychologia rozwojowa, 16(1), 25-39.

Matysiak-Błaszczyk, A., Jankowiak, B. (2017). Znaczenie relacji przywiązania w cyklu życia człowieka. Analiza wybranych aspektów bliskich relacji. Studia Edukacyjne, 44, 195-208.