TERAPIA SCHEMATÓW

Co to jest terapia schematów?

Kontekstualna terapia schematów jest podejściem psychoterapeutycznym, zawierającym w sobie elementy psychoterapii poznawczo – behawioralnej (CBT), nurtu psychodynamicznego oraz terapii Gestalt. W związku z tym, że terapia schematów integruje te trzy, fundamentalne spojrzenia na człowieka oraz proces psychoterapeutyczny, nie mogło zabraknąć jej w integracyjnym nurcie psychoterapii prowadzonej w Ośrodku Psychoterapii Podróż.

Dla kogo jest terapia schematów?

Trudności z jakimi zgłaszają się pacjenci korzystający z terapii schematów zawartej w podejściu integracyjnym to nieradzenie w sobie konstruktywny sposób w sytuacjach zagrożeń osobistych związanych z działaniem innych ludzi, ze stratami osobistymi czy trudnymi zadaniami życiowymi- zawodowymi i osobistymi.

Techniki terapii schematu mają również zastosowanie, gdy pacjent nie potrafi zaspokajać swoich potrzeb w obszarach ważnych relacji (z rodzicami, z partnerami, z dziećmi, z przełożonymi i w relacjach towarzyskich), a także wtedy, gdy doświadcza trudności w planowaniu i realizowaniu ważnych dla siebie celów.

            Terapia schematu sprawdza się również w przypadkach, gdy klient doświadcza w sposób chroniczny zaburzeń procesów emocjonalnych– w szczególności:

1. Stany lękowe
2. Stany smutku i przygnębienia
3. Reakcje gniewu i agresywne zachowania
4. Objawy psychosomatyczne
5. Próby i myśli samobójcze
6. Poczucie pustki, braku energii i sensu życia

 

Czym właściwie są schematy nad którymi pracuje się w psychoterapii schematów?

            Schemat to względnie trwała, ukształtowana poprzez przeżyte doświadczenia osobista organizacja psychiczna zawierająca w sobie zbiór informacji, sądów i przekonań a także powiązane z nimi tendencje emocjonalne, sposób przeżywania, tendencje w zachowaniu, a także oczekiwania i nastawienie wobec życia i innych ludzi. Oznacza to, iż schematy osobiste mają znaczący wpływ na funkcjonowanie człowieka i są ważną przyczyną problemów, z którymi zgłaszają się nasi klienci. 

Jakie są najczęstsze schematy korygowane na terapii schematów?

            Destrukcyjne schematy powstają z powodu niezaspokojonych potrzeb takich jak bezpieczeństwo, przywiązanie do innych osób, autonomia, wolność wyrażania emocji i potrzeb, spontaniczność i zabawa, ale również potrzeba realistycznego ograniczenia i samokontroli (czyli kwestie dyscypliny).

Warto tutaj dodać, że szczególną rolę w kształtowaniu schematów odgrywają doświadczenia z wczesnego dzieciństwa. Mając to na uwadze psycholog – J. Young wyróżnił 5 obszarów schematów, a są nimi:

1. Rozłączenie i odrzucenie

Stałe przekonanie, że potrzeba bezpieczeństwa, stabilności, empatii i szacunku nie będą zaspokojone, przewidywanie porzucenia; obawy bycia skrzywdzonym/oszukanym/wykorzystanym; oczekiwanie deficytu ciepła, uwagi itp.; poczucie bycia bezwartościowym/wybrakowanym; poczucie odmienności i braku przynależności do grupy – to zagadnienia do terapii schematów w tym obszarze.

2.Uszkodzenie autonomii i sprawczości

Terapia schematów w tym przypadku dotyczy nastawienia wobec siebie i otoczenia, które ogranicza zdolność do niezależnego funkcjonowania, pokonywania przeszkód i skutecznego działania np.: przeświadczenie o własnej niekompetencji; rezygnacja z siebie i uwikłanie w bliskich związkach; przekonanie, że jest się z góry skazanym na niepowodzenie.

3.Nieprawidłowości w kwestii granic osobistych

Psychoterapia schematu obejmuje tutaj deficyty w zakresie wewnętrznych granic i odpowiedzialności, prowadzące do trudności w poszanowaniu praw innych osób, roszczeniowości oraz niewystarczającej samokontroli.

4.Nadmierna koncentracja na innych ludziach

Skupienie na uczuciach i reakcjach innych osób, przy jednoczesnym zaniedbywaniu własnych potrzeb w celu zyskania aprobaty i uniknięcia odrzucenia – na tym skoncentrowane są w takim przypadku techniki terapii schematu. Można wyróżnić tu schemat podporządkowywania, poświęcania się oraz poszukiwania akceptacji i uznania.

5.Nadmierna czujność i zahamowanie – kolejny obszar do terapii schematów.

Nadmierne skupianie się na tłumieniu uczuć i spontanicznych zachowań oraz stosowanie się do sztywnych reguł często kosztem własnej radości. Widoczny jest tutaj także negatywizm oraz hiperkrytycyzm.

Z kolei prof. Jerzy Mellibruda, autor integracyjnego modelu psychoterapii schematu, wśród negatywnych schematów osobistych wyodrębnił, te które dotyczą relacji z samym sobą oraz te, związane z postawami i relacjami z innymi ludźmi.

SCHEMATY ODNOSZĄCE SIĘ DO RELACJI ZE SOBA SAMYM to:

1. Atakowanie, negowanie i wrogość wobec siebie.

Terapia schematu związanego ze złym traktowaniem samego siebie i autoagresywną postawą ukierunkowaną na atakowanie, deprecjonowanie, poniżanie, krytykowanie i straszenie samego siebie będzie obejmować wymienione tendencje.

 

2. Lekceważenie, zaniedbywanie i pomniejszanie własnej ważności.

W terapii schematów u osoby z tym schematem obszary pracy to: brak szacunku wobec siebie, poczucie gorszości nieważności, niezaspokajanie swoich potrzeb.

 

3. Natarczywe kontrolowanie i wywieranie presji na siebie.

Zmuszanie siebie do osiągnięć i perfekcjonizmu, do wydajności i sprawności, tendencje do nadmiarowego reagowania lękiem i wstydem, w przypadku popełnienia błędu, i nieprzyzwalania sobie na chwile słabości i rozluźnienia będą tutaj głównym tematem terapii schematu.

 

4. Adorowanie i wywyższanie siebie.

Przekonanie o własnej atrakcyjności i o posiadaniu prawa do szczególnego traktowania, do nierespektowania ogólnie przyjętych zasad, tendencja do przeceniania własnych zdolności i osiągnięć i do oczekiwania podziwu to najważniejsze obszary terapii schematów w tym przypadku.

 

5. Straszenie i przygnębianie siebie.

Osoba z tym schematem tworzy katastroficzne scenariusze i przejawia tendencje do nadmiarowego reagowania lękiem, smutkiem i nieufnością. W tym przypadku techniki terapii schematu nakierowane są na tendencje do zamartwiania się, poczucia osamotnienia, trudności w relaksowaniu.

 

6. Dezintegracja określania siebie.

Psychoterapia schematów obejmuje tutaj przeciwstawne wizje siebie, sprzeczne pragnienia, tendencje do impulsywnych zachowań.

 

7. Inscenizowanie siebie.

Koncentracja na reakcjach jakie osoba wzbudza u innych i traktowanie ich jako głównego źródła własnej wartości są w tym przypadku głównym obszarem terapii schematów.

 

W terapii schematu pracuje się także nad negatywnymi SCHEMATAMI DOTYCZĄCYMI RELACJI Z INNYMI:

1. Atakowanie i negowanie innych.

Terapia schematów u osoby z takim schematem koncentruje się na wrogiej i agresywnej postawie wobec innych osób spostrzeganych jako zagrożenie oraz nad nadmiarowym przeżywaniem i okazywaniem gniewu, pogardy, zazdrości, niecierpliwości.

2. Przyzwalanie na złe traktowanie i bezbronność wobec krzywdzenia.

W takim wypadku terapia schematu nakierowana jest na bezradność, paraliżujący lęk przed odrzuceniem, usprawiedliwianie sprawcy, brak nadziei.

3. Podporządkowywanie się i uzależnianie od innych.

Zaspokajanie potrzeb innych osób kosztem siebie, aby uniknąć niezadowolenia innych, zasłużyć na akceptację i poczucie bezpieczeństwa. Poczucie bycia słabym i zależnym.

4. Manipulowanie i wykorzystywanie ludzi.

U osoby z tym schematem podczas terapii schematu pracuje się nad tendencją do instrumentalnego traktowania innych.

5. Unikanie i wycofywanie się z relacji

W terapii schematu z osobą mająca ten właśnie schemat istotne jest przekonanie o tym, że inni odkryją jej bezwartościowość odrzucą ją. Lęk i wstyd z tym związany powodują ucieczkę od relacji, pomimo silnego pragnienia kontaktu z innymi.

6. Dominowanie i kontrolowanie.

Przekonanie o konieczności zajmowania pozycji przewagi nad innymi. Obraz siebie jako silnej osoby, która powinna ratować innych i opiekować się nimi, ale też dominować nad nimi i ich kontrolować. Lęk i brak zaufania do innych oraz do losu.

7. Ambiwalentne relacje i postawy.

Naprzemiennie a czasem równocześnie przeciwstawne postawy i oczekiwania, takie jak: atakowanie i przymilanie, próby zdominowania i podporządkowania się, chwalenie i krytykowanie. Uczucia oscylują między miłością a nienawiścią, między lękiem a złością, między poczuciem winy a krzywdy.

Co daje kontekstualna terapia schematów?

            Psychoterapia schematów z pewnością zapewnia zwiększenie samoświadomości i autorefleksji danej osoby. Klient przede wszystkim odkrywa własne schematy i zauważa funkcje jakie pełnią w jego życiu codziennym lub trudnościach psychicznych. Ponadto zaczyna dostrzegać związek między powstaniem określonych schematów, a przeżytymi doświadczeniami i ich śladami, jak i również rozumieć jakie czynniki obecnie aktywują konkretny schemat. Tego rodzaju wgląd jest również charakterystyczny dla psychoterapii psychodynamicznej

            W trakcie psychoterapii schematów inicjowane są również modyfikacje sposobu pracy umysłu, przy jednoczesnym rozpoznaniu i korygowaniu niekorzystnych schematów. W tym celu stosowane są różne ćwiczenia bądź treningi umiejętności (podobnie jak w nurcie CBT).

Na czym polega kontekstualna terapia schematów? Warszawa

            Podstawą kontekstualnej terapii schematów jest pełna zaufania i zrozumienia relacja terapeutyczna. Interakcja między pacjentem/klientem a terapeutą jest okazją do korekcji negatywnych skutków przeszłych doświadczeń, szczególnie związanych z nieprawidłowościami występującymi w relacjach z ważnymi osobami z przeszłości klienta.

            Atmosfera bezpieczeństwa i empatii jest szczególnie istotna, gdyż podczas terapii schematów następuje pogłębienie kontaktu klienta z wspomnieniami przeszłych wydarzeń, które mogą wpływać na jego aktualne funkcjonowanie. Dzieje się to za pomocą przypominania i opowiadania, a nawet wyobrażania sobie konkretnych zdarzeń, towarzyszących im myśli i doznawanych ówcześnie emocji. Pozwala to na spojrzenie na przeszłość z innej perspektywy i wprowadzenie zmian w postrzeganiu własnej osoby i swej historii życia.

            Istotnym elementem kontekstualnej terapii schematu jest stosowanie tzw. dramatyzacji wyobrażeniowej podobnie jak w terapii Gestalt. W uproszczeniu chodzi tutaj o wyobrażanie i ponowne przeżywanie traumatycznych wydarzeń bądź trudnych relacji z ważnymi dla nas osobami. Ta technika pozwala pogłębić kontakt klienta z emocjami i przepracować przykre doświadczenia.

            Jedną z technik terapii schematu jest także inspirowanie oraz wspieranie aktywności i decyzji podejmowanych przez klienta. Terapeuta zachęca bowiem m.in. do wprowadzania korzystnych zmian w relacjach z innymi osobami, znajdowania okazji do rozwijania nowych umiejętności ćwiczonych na sesjach oraz próbowania różnorodnych, konstruktywnych doświadczeń. Dzięki pracy poza gabinetem terapeutycznym wzmacniany jest proces zmian destrukcyjnych sposobów reagowania, a klient szybko zaczyna dostrzegać pozytywne efekty terapii schematów.