Zakupoholizm – przyczyny, objawy i leczenie

Zakupoholizm to uzależnienie od zakupów, które charakteryzuje się niepohamowanym przymusem nabycia produktu bądź usługi, która nie jest potrzebna. Osoba uzależniona odczuwa wewnętrzne napięcie, które chwilowo rozładowuje poprzez robienie zakupów.

Objawy zakupoholizmu – jak rozpoznać uzależnienie?

Zakupoholizm to rodzaj uzależnienia  behawioralnego, który objawia się niekontrolowanym, lub obsesyjnym kupowaniem, pomimo braku rzeczywistej potrzeby. Ta aktywność ma na celu redukować napięcie oraz poprawiać nastrój. Jednak ulga jest tylko chwilowa, często pojawiają się później negatywne emocje, takie jak wstyd i poczucie winy. To z kolei może powodować spiralę zakupową – osoba ponownie udaje się do sklepów, żeby poczuć ulgę.

Zakupoholicy przykładają szczególną uwagę do samego aktu zakupów. Mniejsze znaczenie ma dla nich to, co kupują. Czynność wywołuje u nich nieproporcjonalnie silne emocje – euforię, szczęście, ulgę. Często już planowanie przyszłych zakupów skutkuje poprawą nastroju. Natomiast brak możliwości spełnienia tej potrzeby powoduje efekt odwrotny – złość, rozdrażnienie.

Ponadto zakupoholicy odczuwają negatywne emocje na samą myśl o zmniejszeniu ilości robionych zakupów lub całkowitej rezygnacji z tego rodzaju aktywności. Ponadto często są w pewnym stopniu świadome problemu i ukrywają swoje zakupy oraz kłamią na ten temat.

Efektem zakupoholizmu mogą, choć nie muszą być problemy finansowe. Zakupoholicy często wykorzystują wszelkie dostępne możliwości, żeby finansować zakupy m.in. karty kredytowe, raty, płatności odroczone, kredyty i pożyczki. Natomiast należy podkreślić, że konsumpcjonizm i brak umiejętności zarządzania finansami nie muszą oznaczać zakupoholizmu.

Przyczyny zakupoholizmu

Główną przyczyną uzależnień behawioralnych jest nieumiejętność radzenia sobie z odczuwanymi emocjami (zwłaszcza negatywnymi).  Zakupy redukują napięcie i powodują wzrost pozytywnych emocji.

Rosnąca ilość osób cierpiących na zakupoholizm jest związana także z obecnym tempem i stylem życia. Rosnący konsumpcjonizm, porównywanie się z innymi, czy też wszechobecne reklamy zwiększają pragnienie zakupów.

Znaczenie ma także wychowanie – system wartości przekazywany przez rodziców, podejście do zakupów, zarządzania pieniędzmi, mogą sprzyjać skłonności do kupowania nowych rzeczy.

Zakupoholizm najczęściej rozwija się stopniowo. Początkowo zakupy są okazjonalnie stosowane jako środek przynoszący ulgę negatywnym emocjom, natomiast  z czasem ich częstotliwość się zwiększa.

Jak wyleczyć zakupoholizm?

Zakupoholizm to rodzaj uzależnienia behawioralnego, który wymaga odpowiedniego leczenia. Bez podjęcia stanowczych działań objawy będą się nasilać.

Jednym z najskuteczniejszych narzędzi w leczeniu uzależnień behawioralnych jest terapia poznawczo-behawioralna. Plan terapeutyczny jest dostosowany do potrzeb pacjenta, zależy m.in. od nasilenia zakupoholizmu. Terapeuta w trakcie wywiadu i pierwszych spotkań powinien ustalić:

• Jak często objawia się zakupoholizm – w konkretnych kontekstach, sytuacjach, czy ma charakter stały.
• Czy osoba w ostatnich tygodniach doświadczyła epizodów zakupoholizmu, czy też od wielu miesięcy powstrzymywała się od kompulsywnych zakupów.
• Jak silne jest odczuwane pragnienie do zrobienia zakupów.

W trakcie terapii poznawczo-behawioralnej klient wraz z terapeutą opracują strategie radzenia sobie z emocjami, napięciem w ciele oraz innymi bodźcami, które do tej pory prowadziły do zakupów. Terapeuta może zalecić także szereg ćwiczeń uzupełniających, takich jak relaksacja, medytacja, joga, które pomogą uwolnić stres.

Warto podkreślić, że zakupoholizm często prowadzi do problemów finansowych. Dlatego niezbędna może okazać się pomoc doradcy finansowego, lub innego specjalisty, który pomoże opracować plan spłaty długów i poprawy kondycji finansowej.

Zakupoholizm terapia – kiedy zgłosić się do specjalisty?

W przypadku leczenia uzależnień można przyjąć zasadę, że im szybciej skorzystasz z pomocy psychoterapeuty, tym leczenie będzie łatwiejsze i szybsze. Z całą pewnością nie należy bagatelizować problemu, bo nieleczony zakupoholizm będzie się nasilał. Dodatkowo wcześniejsza reakcja pozwoli także zminimalizować skutki finansowe choroby.

Korzyści z terapii uzależnień mogą odnieść także osoby, które nie cierpią na zakupoholizm, a np. wydają pieniądze w niekontrolowany sposób lub po prostu czują, że sfera finansowa wywołuje w nich silne emocje, takie jak strach, poczucie winy.

Na koniec warto jeszcze odpowiedzieć na pytanie: co zrobić, gdy zauważysz uzależnienie od zakupów u bliskiej osoby np. partnera lub partnerki? Poczucie wewnętrznej chęci zmiany jest podstawą leczenia uzależnień. Dlatego warto szczerze porozmawiać z drugą osobą o swoich obawach. Możesz także skonsultować się ze specjalistą – bliska osoba może nie by uzależniona, a po prostu mieć bardziej hedonistyczne nastawienie do pieniędzy.