Syndrom oszusta – dlaczego nie wierzymy we własne sukcesy?

Masz wrażenie, że Twoje osiągnięcia to jedynie efekt szczęśliwego zbiegu okoliczności? Czujesz, że nie zasługujesz na uznanie, którym Cię darzą inni? A może żyjesz w ciągłym strachu, że w końcu ktoś odkryje Twój brak kompetencji? Jeśli tak, to prawdopodobnie doświadczasz syndromu oszusta. W tym artykule dowiesz się, nie tylko czym on jest, ale także jak poradzić sobie z poczuciem bycia niewystarczającym.

Syndrom oszusta, czyli impostor syndrome – co to jest?

Syndrom oszusta (z ang. impostor syndrome) to poczucie bycia niewystarczającym. Najprościej można zdefiniować, jako poczucie fałszywości w obliczu sukcesu – psychika oszusta prowadzi do podważania swoich kompetencji, umniejszania sukcesów. Niezależnie od dowodów i skali osiągnięć.

Należy podkreślić, że istnieje fundamentalna różnica między samokrytyką a syndromem oszusta. Dostrzeganie własnych niedoskonałości, ocena swoich umiejętności pozwala wyciągać wnioski, rozwijać się i poprawiać kompetencje. Jednak syndrom oszusta to destrukcyjny wzorzec myślenia, który nie ma związku z samorozwojem – to stałe poczucie bycia niewystarczającym.

Odpowiadając na pytanie co to jest syndrom oszusta warto podkreślić, że najczęściej doświadczają go osoby kompetentne, odnoszące obiektywne sukcesy.

Psychika oszusta – dlaczego podważa stale swoje kompetencje?

Jakie są przyczyny syndromu oszusta? U podstaw często leży fałszywe wyobrażenie na temat sukcesu. Perfekcjonizm i nadmierne wymagania prowadzą do wniosku, że nie zasługuje się na swój sukces i pozycję. Często pojawiają się myśli, że trzeba osiągnąć więcej, żeby poczuć wewnętrzny spokój. Jednak kolejne sukcesy prowadzą jedynie do zwiększonego lęku, bo osoby jeszcze bardziej boją się zdemaskowania.

Kluczowym elementem syndromu impostora jest poczucie bycia niewystarczającym – przekonanie, że nigdy nie jest się wystarczająco dobrym, inteligentnym czy kompetentnym, by zasłużyć na osiągnięty sukces. To poczucie może być tak silne, że nawet obiektywne dowody (np. tytuły naukowe, awanse, czy nagrody) są interpretowane jako wynik szczęścia.

Przyczyny doświadczania syndromu oszusta są zróżnicowane. Nierzadko źródłem poczucia bycia niewystarczającym są doświadczenia z dzieciństwa, a zwłaszcza presja na osiągnięcia, sukces lub przeciwnie – podważanie dokonań i osiągnięć.

Objawy syndromu oszusta – jak go rozpoznać?

Czy istnieje test na syndrom oszusta? Tak – to skala IP Clance składająca się z 20 pytań. Jednocześnie nie musisz wypełniać rozbudowanych kwestionariuszy. Najpierw zastanów się, czy pasują do Ciebie poniższe objawy:

• przypisujesz swoje sukcesy szczęściu lub pomocy innych,
• boisz się zdemaskowania,
• cechuje Cię perfekcjonizm i nadmierne wymagania wobec siebie,
• masz przekonanie o tym, że nie zasługuje się na sukces,
• odczuwasz poczucie winy w związku z osiągnięciami,
• nie potrafisz cieszyć się swoimi sukcesami,
• masz trudności z przyjmowaniem pochwał i komplementów.

Im więcej objawów z powyższej listy zauważasz u siebie, tym większe jest prawdopodobieństwo, że doświadczasz syndromu oszusta.

Syndrom oszusta leczenie – techniki samopomocy i terapia

Jedną z najprostszych technik, które pomagają przezwyciężyć poczucie bycia niekompetentnym jest prowadzenie dziennika sukcesów. Polega ona na regularnym (najlepiej codziennym) zapisywaniu swoich osiągnięć, nawet małych. W ten sposób nauczysz się doceniać sukcesy.

Jakie jeszcze działania pozwalają radzić sobie z syndromem oszusta? Na uwagę zasługują medytacja i relaksacja. To proste ćwiczenia, które pozwalają oczyścić umysł. A praktykowane regularnie zwiększą świadomość własnych myśli i przekonań.

Gdy syndrom oszusta jest dotkliwy i znacząco wpływa na jakość życia lub towarzyszą mu inne zaburzenia psychiczne, to warto skorzystać ze wsparcia specjalisty. Doświadczony psychoterapeuta rozpocznie współprace od wywiadu. To pozwoli dopasować sposób współpracy do indywidualnych potrzeb danej osoby.

Jaki nurt terapeutyczny jest odpowiedni do pracy z poczuciem bycia niewystarczającym? W pracy ze schematami myślowymi sprawdzą się techniki CBT. Dzięki nim przepracujesz ograniczające przekonania i nawyki, a wdrożysz wspierające działania, które pozwolą Ci uwierzyć w siebie i wartość swoich osiągnięć.

Z kolei podejście psychoanalityczne może być szczególnie skuteczne, gdy syndrom oszusta jest spowodowany doświadczeniami z dzieciństwa. Którą opcję w takim wypadku wybrać? To kwestia indywidualnych preferencji. W ośrodku psychoterapii Podróż wykorzystujemy podejście integracyjne, dzięki temu korzystamy z dorobku różnych nurtów terapeutycznych.